Spada niczym grom z jasnego nieba, nie wiadomo skąd i z taką prędkością, aż zapiera dech w piersiach. Ten mknący osobnik w locie nurkowym osiąga prędkość niemalże 400 km/h. Sokół wędrowny, bo o nim mowa, to gatunek w większości przypadków osiadły, to pierwszoroczne młode odbywają swoje charakterystyczne wędrówki, stad też pochodzi ich nazwa. Występuje na wszystkich kontynentach, prócz Antarktydy. Dawniej gniazdował w lasach, obecnie właściwie tylko na wysokich budowlach, takich jak kominy elektrowni  oraz najwyższe budynki w centrach miast. W Polsce największą po Warmii i Mazurach jego ostoją była Wielkopolska, a pierwsze informacje o lęgach gatunku pochodzą z 1848 roku. Niestety w latach 50. i 60. ubiegłego wieku liczebność tych ptaków drastycznie spadła, szczególnie populacji nadrzewnych. Było to spowodowane tzw. „syndromem pestycydów” czyli oddziaływaniem DDT i pochodnych miedzy innymi na ptaki szponiaste. Ten gatunek nigdy nie był liczny, jednak przed wojną był on stosunkowo szeroko rozpowszechniony. Kilkadziesiąt lat później znano już zaledwie kilka stanowisk w województwach krakowskim, koszalińskim i wrocławskim. W latach 70-tych sokół wędrowny już prawie w Polsce nie występował. Na ratunek ruszyli sokolnicy. Dzięki ich wysiłkom w ośrodkach hodowli podjeto próby reontrodukcji. Oficjalnie od początku 1990 roku rozpoczęła się walka o przywrócenie sokoła polskim lasom. Jest on pod ścisłą aktywną ochroną.

W 2010 roku Komisja Faunistyczna potwierdziła pierwszy od 20 lat nadrzewny lęg sokoła wędrownego w Polsce. Sposób i miejsce dokonywania lęgów jest „wdrukowaną” predyspozycją sokołów wędrownych do gniazdowania w określonych miejscach, czyli tylko potomstwo sokołów gniazdujących na drzewach może przystąpić do lęgów nadrzewnych.

Leśna populacja sokoła wędrownego w Polsce szacowana jest na ok. 30 par lęgowych. Ten największy z krajowych gatunków sokoła, podobnie jak inne sokoły (pustułki, kobuzy) nie buduje samodzielnie gniazd, lecz do odbycia lęgów zajmuje gniazda kruków, myszołowów, kań i bielików.

W wyniku prowadzonych od kilku lat na terenie Nadleśnictwa Karczma Borowa obserwacji tego gatunku stwierdzono jego coroczną obecność, niestety bez potwierdzonego miejsca gniazdowania. W związku z badaniami i obserwacjami ornitologa, pana Pawła Wilenda, specjalizującego się w sokole wędrownym, nadleśnictwo postanowiło zamontować platformę ze sztucznym gniazdem w okolicy, w której obserwuje się tego ptaka.

W minioną sobotę, tj. 5 grudnia w jednej z kęp ekologicznych na terenie naszego nadleśnictwa, na sośnie zostało zainstalowane gniazdo. Świeże, wymoszczone, przytulne, nic tylko gotowe do zasiedlenia. Dziarskie chłopaki z firmy Vanellus, w specjalnych uprzężach sprawnie wspięli się na drzewo, po czym na szczyt została wciagnieta platforma z gniazdem.

Pracownik firmy Vanellus podczas wspinaczki na drzewo

Teraz tylko pozostaje nam czekać, patrzeć w niebo i mieć nadzieję, iż nasze gniazdo przypadnie do gustu miejscowym sokołom wędrownym.

Platforma ze sztucznym gniazdem dla sokoła wędrownego

Sokole ciekawostki:

• Łacińska nazwa peragrinus oznacza wędrowca i podróżnika. Jednak wbrew nazwie gatunkowej sokół ten wędrowny nie jest, poza osobnikami młodocianymi, które mogą migrować na niewielkie odległości oraz osobnikami z północy kontynentu. Sokół to typowo osiadły drapieżnik;
• Sokół wędrowny jest typowym ornitofagiem, czyli poluje wyłącznie na ptaki. Są to zazwyczaj gatunki średniej wielkości, które dogania i atakuje w locie. Jedną z najbardziej znanych i zapierających dech w piersiach technik powietrznych akrobacji, którą stosuje jest znane i często filmowane opadanie na ofiarę Sokół wysoko nad ziemią wypatruje zdobyczy po czym składa skrzydła i niczym pocisk mknie w dół z prędkością dochodzącą do 360 km, a jak niektórzy sądzą, nawet 400 km i więcej. Ptaki siedzące na ziemi są bezpieczne.
• Sokoły wypadrują zdobycze z czatowni. Nie atakuje ptaków lecących pod nim. Pozwala im się oddalić. Gdy ofiary znajdą się w odległości 600 – 1000 metrów rzucają się za nimi w pościg.
• Sokół już od czasów średniowiecza był najczęściej układanym ptakiem drapieżnym. Przystosowany wybitnie do łowów na zwierzynę lotną. Był używany do polowań na ptactwo błotne, kuropatwy, czy cietrzewie.
• Historia sokolnictwa sięga czasów starożytnych – pierwsze zapiski z 1500 roku p.n.e.