Ochrona gatunkowa zwierząt

1. Płazy

a. ropucha szara (Bufo Bufo) - Leśnictwo Tarnowa Łąka,

b.  żaba moczarowa (Rana arvalis) - Leśnictwo Tarnowa Łąka, Książęcy Las.

2.       Gady

a. żółw błotny (Emys orbicularis) - Leśnictwo Kąkolewo
 

b. żmija zygzakowata (Vipera berus) - Leśnictwo Tarnowa Łąka,

3.       Ptaki
W wyniku obserwacji stwierdzono występowanie na terenie Nadleśnictwa takich chronionych gatunków jak:

a. bielik (Haliaeetus albicilla) Leśnictwo Tarnowa Łąka, Górzno, Kąkolewo

b. bocian czarny (Ciconia nigra) Leśnictwo Tarnowa Łąka

4.       Ssaki
          Na terenie Nadleśnictwa stwierdzono obecność ssaków będących pod ochroną prawną, takich jak:

a. nietoperze - całe Nadleśnictwo,

c. bóbr europejski (Castor fiber) - Leśnictwo Długie Stare, Tarnowa Łąka, Kąkolewo, Górzno,

d. wydra (Lutra lutra) - Leśnictwo Kąkolewo, Tarnowa Łąka,

Ochrona gatunkowa roślin
Na terenie Nadleśnictwa stwierdzono występowanie 11 chronionych gatunków roślin naczyniowych oraz 3 gatunków chronionych grzybów.

Do tego stopnia, iż w dniu 31 grudnia 2022 roku weszło w życie Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu w sprawie uznania za rezerwat przyrody  „Czarne Doły”. To 99 rezerwat na terenie województwa wielkopolskiego, a drugi rezerwat żółwia błotnego Emys orbicularis w naszym nadleśnictwie.

Jak to się zaczęło?

Stanowisko pod Drzeczkowem znane jest od ponad pół wieku i uważane za jedyne miejsce występowania żółwi błotnych na terenie Wielkopolski, w którym dochodzi do ich rozrodu. W latach 80 XX w. na stanowisku tym znaleziono 3 zniszczone gniazda, a na początku lat 90-siątych żółwika o długości ok. 5 cm. Niezbity dowód sukcesu reprodukcyjnego na tym stanowisku uzyskano dopiero w maju 2000 r., gdy złapano osobnika o długości 3,5 cm (żółwik pochodził z jaj złożonych w 1999 r.). Był to pierwszy młody osobnik znaleziony w Polsce zachodniej, który wylągł się w naturze i szczęśliwie przezimował. -  opowiada Agnieszka Burghadt, główny specjalista w Oddziale Planów i Projektów Przyrodniczych Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu.

Badania nad żółwiami błotnymi w okolicach Drzeczkowa rozpoczęto w latach 60 XX wieku. W 1967 r. odkryto najliczniejsze stanowisko w pobliżu Witosławia, gdzie jednocześnie obserwowano 8 osobników (w 1974 r. utworzono w tym miejscu rezerwat przyrody „Ostoja Żółwia Błotnego„).Monitoring populacji drzeczkowskiej prowadzony był na przestrzeni ponad 30 lat.
Od roku 2015 Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody "Salamandra" w ramach Programu CHELONIA prowadzi badania telemetryczne, w celu dokładniejszego rozpoznania stanu i zasięgu populacji żółwia błotnego na przedmiotowym stanowisku. Dzięki prowadzonemu monitoringowi udało się zlokalizować stanowiska lęgowe oraz zimowiska przebywających tam żółwi.

Projekty i fundusze

•    W latach (1995-2002) monitoring kontynuowany był w ramach programu ochrony żółwia błotnego, finansowanego przez EkoFundusz i GEF. W tym czasie obserwowano tu jednak tylko 5 dorosłych i 1 małego żółwia
•    Kolejny etap monitoringu to lata 2006-2009, w ramach programu LIFE realizowany był przez Klub Przyrodników. Złowiono lub zaobserwowano wtedy 11 różnych dorosłych żółwi oraz 1 młodego (długość 2,6 cm). Co ciekawe, wszystkie żółwie pochodziły z tych samych zbiorników, w których złowiono je w latach 1987-88, znajdujących się na granicy terenów leśnych i pól  Parafii Katolickiej P.W. Najświętszej Marii Panny w Drzeczkowie.
•    Działania związane z monitoringiem i czynną ochroną kontynuowane są przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Poznaniu od 2020 r. w ramach realizacji projektu pn.”Chelonia – program ochrony żółwia błotnego w Wielkopolsce”. Wartość projektu to  7 179 956,58 zł, w tym: 6 102 963,09 zł dofinansowania z UE. Dzięki tym środkom RDOŚ w Poznaniu między innymi wykupił od Kurii Metropolitalnej w Poznaniu grunty, na których znajdują się lęgowiska żółwi

Zagrożenia i ochrona

Realne i potencjalne zagrożenia dla żółwia błotnego na terenie pod Drzeczkowem to przede wszystkim: wysychanie zbiorników wodnych, niszczenie lęgów przez drapieżniki takie jak lisy, dziki, jenoty i borsuki, które wygrzebują i zjadają złożone w ziemi żółwie jaja, zarastanie ekosystemów łąk, muraw, upraw leśnych, zabijanie dorosłych żółwi błotnych przez szopa pracza, czy obecność obcych gatunków żółwi np. czerwonolicych oraz penetracja rezerwatu przez ludzi. -  zaznacza Maciej Szajda główny specjalista w Oddziale Planów i Projektów Przyrodniczych RDOŚ w Poznaniu.

Aby ograniczyć negatywny wpływ powyższych czynników na żółwia błotnego opracowano projekt zadań ochronnych dla rezerwatu. Działania będą realizowane na całym obszarze zarówno nalężącym do Nadleśnictwa Karczma Borowa (powierzchnia ok 95 ha), jak i do RDOŚ w Poznaniu (około 30 ha).  
Na wykupionych  przez RDOŚ w Poznaniu terenach prowadzony jest wypas owiec. Ma on powstrzymać naturalną sukcesję lasu oraz pomóc w utrzymaniu właściwego stanu siedlisk lęgowych żółwia błotnego, który do sukcesu lęgowego potrzebuje suchych i dobrze nasłonecznionych lokalizacji. – podkreśla Maciej Szajda z RDOŚ.

Na terenach Nadleśnictwa Karczma Borowa będą natomiast realizowane między innymi zadania z zakresu małej retencji, czyli budowa nowych lub remont istniejących  urządzeń wodnych. Będą one miały na celu utrzymanie drożności systemu melioracji. - mówi Andrzej Szeremeta Nadleśniczy Nadleśnictwa Karczma Borowa
Wspólne działania naukowców i leśników będą skoncentrowane na czynnej ochronie żółwia błotnego.

Żółw błotny to jedyny gatunek żółwia, który żyje w Polsce naturalnie. W 1935 r. został on objęty ochroną i wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi, jako zagrożony wyginięciem

W żółwim tempie

Żółw błotny najczęściej zamieszkuje bagna, niewielkie jeziorka i wolno płynące rzeki z gęstą roślinnością. Jest drapieżnikiem, poluje i odżywia się wyłącznie pod wodą. Zjada owady wodne i ich larwy, ślimaki, małże, kijanki, żaby, małe ryby. Nie gardzi też martwą zdobyczą. Jest barwy oliwkowobrązowej, na tarczach zaś posiada promieniste, żółte pasy. Jaja składa na lądzie. Zwykle od 6 do 16 sztuk. Pod powierzchnią wody może przebywać nawet do jednej godziny. I wcale nie łatwo go spotkać. Ze zmysłów najlepiej rozwinięty ma wzrok (widzi z odległości większej niż 50 m, dostrzega podczerwień) oraz węch. Pomimo, że to żółw, to jest dość szybki i na pewno nie będzie nam pozował do zdjęć i szybko zniknie, gdy nas wyczuje lub zobaczy.

Istniejące rezerwaty przyrody
Na terenie Nadleśnictwa Karczma Borowa znajduje się jeden rezerwat przyrody - "Ostoja Żółwia Błotnego". o powierzchni 4,42 ha

Celem ochrony rezerwatowej jest zachowanie jednego z bardzo nielicznych w Polsce stanowisk żółwie błotnego. Rezerwat został utworzony na podstawie Zarządzenia MLiPD z dnia 21 maja 1974 r. (MP nr 20 z 1974 r. poz. 121)

Rezerwat został, utworzony w 1974 r w celu ochrony jednego z nielicznych stanowisk żółwia błotnego – (Emys orbicularis), jedynego gatunku żółwia występującego w Polsce. Żyją tu również zaskrońce, ropuchy, kumaki i żaby brunatne. Powierzchnia rezerwatu obejmuje niedostępny fragment lasu i bagien w Nadleśnictwie Karczma Borowa.

Wyjątkowe zdjęcia wykonanie na terenie rezerwatu  publikujemy dzięki uprzejmości Autora  Pana Tomasza Skorupki.